سیستم تعلیق و جلوبندی خودرو با اهداف زیر طراحی شده است
1. دریافت ضربات وارده به چرخها و انتقال حداقل این تکانها به اتاق خودرو.
2. کنترل و هدایت پذیری هر چه آسانتر خودرو سر پیچ ها.
انواع سیستم تعلیق
سیستمهای تعلیق از نظر کارکردشان در خودرو به چهار دسته تقسیم میشوند:
1. خود تنظیم شونده self leveling نمونه این سیستم در خودرو زانتیا وجود دارد که در آن، سنسورهایی تعبیه شده که می توانند فشارهای وارده را اندازه گیری کرده و بر حسب این اطلاعات، ارتفاع خودرو را در یک حالت پایدار حفظ کند، و راننده نیز می تواند ارتفاع خودرو را بصورت دستی تنظیم کند. در این سیستم از تجهیزات پنوماتیک استفاده می شود و مشکلات و هزینه نگهداری آن بیشتر از سایر سیستمها است، لذا استقبال چندانی از آن در صنعت خودرو سازی بعمل نیامده است.
2. غیرفعال inactive این سیستم در اکثر خودرو های داخلی مورد استفاده قرار گرفته و از معایبش میتوان به غیر قابل تنظیم بودن آن اشاره کرد، یعنی وقتیکه وزن خودرو (سرنشینان یا بار) تغییر می کند، سیستم تعلیق تغییر حالت داده و این موضوع در فرمان پذیری و کنترل اتومبیل تاثیر منفی خواهد گذاشت. این نوع سیستم تعلیق ارزانتر است و هزینه نگهداری کمتری دارد.
3. نیمه فعال semi active این نوع سیستم تعلیق چند حالت پیشفرض دارد و راننده با توجه به شرایط جاده و یا به سلیقه خود، می تواند گزینه های موجود (حالت اسپرت sport ، نرمال normal، رانندگی راحت comfort) را استفاده کند.
4. فعال active این نوع سیستم تعلیق پیشرفته ترین دستاورد علمی در صنعت خودرو است که در فقط در خودروهای لوکس و گران قیمت استفاده می شود، در این سیستم، سنسورها بطور دائم نیروهای وارده را بررسی می کنند و با استفاده از این اطلاعات، مولفه های سیستم تعلیق را به بهترین شکل ممکن تنظیم می کند تا راننده بهترین کنترل را تجربه کند. بعنوان مثال در این سیستم، هر کمک فنر می تواند در هر لحظه نرمی و یا سفتی متفاوتی را نسبت به سایر کمک فنرها داشته باشد.
قطعات جلوبندی عبارتند از:
1- رام
قطعه ای فلزی است و از زیر، روی دو سر شاسی متصل می شود. سایر
قطعات جلوبندی، از طریق رام به اتاق متصل می شوند.
2- طبق و بوش های لاستیکی آن
طبق ها از یک سمت از طریق بوش های لاستیکی به رام متصل هستد و از طرف دیگر، به سیبک زیر سگدست متصل می شوند. طبق در پستی بلندی ها، و با افزایش یا کاهش وزن خودرو به بالا و پایین حرکت می کند، که فنر و کمک فنر این حرکت ها را تعدیل و کنترل می کنند.
علائم خرابی طبق: خرابی طبق معمولا در اثر تصادف یا برخورد چرخ خودرو به جدول اتفاق می افتد، که در این حالت طبق کج می شود.
– خراب شدن و فرسوده شدن بوش های طبق که در اثر استهلاک اتفاق می افتد و در زاویه چرخها نیز تاثیر کمی خواهد داشت. در صورت خراب شدن بوش های طبق، حرکت خودرو در دست اندازها (یا حرکت اولیه و یا گرفتن و رها کردن کلاچ و گاز)، با سر و صدای زیاد (تقه) همراه خواهد بود.
3- فنر
وزن اتاق خودرو روی فنرها شناور است و از طریق آنها به چرخ و زمین منتقل می شود. فنرها طوری طراحی و ساخته می شوند که با توجه به کاربری خودرو و وزن آن، بیشترین ضربات وارده از جاده را جذب کنند. به همین دلیل ارتفاع زدن و تغییر نوع فنر در خودرو غیر استاندارد محسوب می شود.
علائم خرابی فنر: معمولا خرابی فنر با شکستن آن همراه است که صدای شدیدی خواهد داشت. در صورت شکستن هر کدام از فنرها، ارتفاع خودرو در آن سمت تحت تاثیر قرار می گیرد.
4- کمک فنر
“
کمک فنر”، همانطور که از نامش پیداست، در انجام وظایف فنر کمک می کند. “کمک فنر” از یک سمت به بالای شاسی و از سمت دیگر معمولا به سگدست و چرخ متصل می شوند. کمک فنر در واقع نوسانات فنر را تعدیل می کند و در دست اندازهای ناگهانی مانع از بالا و پایین رفتن متناوب خودرو می شود.
مضاف بر آن، با توجه به قوانین فیزیک، خاصیت و رفتار فنر در صورت انقباض و انبساط تغییر می کند، که “کمک فنر” این عیب را تعدیل می کند.
علائم خرابی کمک فنر: در صورت خرابی
کمک فنرها، سرنشینان احساس خشکی در اتاق می کنند و ممکن است راننده از سیستم تعلیق صدای غیر متعارف بشنود.
یکی از علائم خرابی کمک فنر در طولانی مدت، پله شدن لاستیک است.
5- سیبک و مفصلها
سیبک ها و مفصلها طوری طراحی شده اند که بتوانند قطعات ثابت (مانند جعبه فرمان و طبق ها) را به قطعات متحرک (مانند کمک فنر و سگدست) متصل کنند تا در هنگام گردش به چپ و راست، چرخها بتوانند آزادانه حرکت کنند.
علائم خرابی سیبک و مفصل: خرابی این قطعات معمولا بصورت لق شدن مفصل (بدلیل کارکرد زیاد) و کج شدن آنها (در اثر ضربه) است. در صورت خرابی این قطعات:
– زاویه چرخها بر هم خورده که در تنظیم غربیلک فرمان نیز تاثیر خواهد گذاشت.
– صدای غیر متعارف از
جلوبندی شنیده می شود.
– در برخی موارد، در صورت خرابی مفصل و سیبک، خودرو در دست اندازها اصطلاحا “گیج” می شود.
– کج شدن هر یک از قطعات جلوبندی در یکی از زاویه های چرخها تاثیر گذار خواهد بود.
6- سگدست و مجموعه بلبرینگ و توپی چرخ های جلو
این سه قطعه روی هم مونتاژ شده و در اغلب خودروها، از یک سمت به کمک فنر و از سمت دیگر توسط سیبک به طبق وصل می شود.
– وزن اتاق خودرو از طریق این قطعات به چرخ و زمین منتقل می شود.
– دو سر سگدست متحرک است و امکان حرکت به چپ و راست را برای چرخ فراهم می کند.
علائم خرابی سگدست و مجموعه بلبرینگ و توپی چرخ: در صورت کج شدن سگدست (در اثر ضربه شدید)، زاویه چرخ بر هم خورده و عملکرد جلوبندی با مشکل مواجه می شود.
– در صورت خرابی بلبرینگ، در حین حرکت (مخصوصا در سرعت بالا)، از چرخها صدا شنیده می شود.
7- مجموعه جعبه فرمان
این قطعه روی اتاق خودرو سوار می شود و چرخش فرمان را توسط مفصل ها و سیبک ها به سگدست منتقل می کند تا امکان گردش به چپ و راست برای خودرو فراهم شود.
علائم خرابی مجموعه جعبه فرمان
لق شدن سیبک ها و مفصلها: که در این حالت احساس لقی در حین چرخاندن فرمان احساس خواهد شد که معمولا با صدا همراه است.
سفت شدن فرمان: در صورت هیدرولیک بودن فرمان، باید سیستم هیدرولیک بررسی شود.
روغن ریزی از جعبه فرمان: که معمولا بدلیل فرسوده شدن اورینگ ها اتفاق می افتد که پس از باز شدن جعبه فرمان قابل تعویض هستند.
8- میله تعادل
این قطعه سیستم تعلیق سمت چپ و راست را به یکدیگر متصل می کند تا ارتعاشات ریز و کوچک جاده را دریافت کرده و بین هر دو طرف تقسیم کند و خودرو حرکت نرمتری داشته باشد.
علائم خرابی میله تعادل: در صورت خرابی این قطعه، در دست اندازهای ریز جاده از سیستم جلوبندی صدا شنیده می شود.
9- رینگ و لاستیک – تنظیم فرمان
رینگ و لاستیک از طریق بلبرینگ به سیستم تعلیق متصل می شوند تا چرخش لاستیک نرم و بی صدا انجام شود.
علائم خرابی رینگ و لاستیک: در صورت بالانس نبودن لاستیک، و یا کج شدن رینگ، در فرمان و اتاق خودرو لرزش احساس می شود. این لرزش بیشتر در سرعتهای خاص، یا سرعتهای بالا احساس می شود.
اگر لاستیک سابی ناهماهنگ در لبه های داخلی یا خارجی لاستیک ایجاد شده باشد، سیستم تعلیق ایراد دارد و یکی از زاویه های چرخ بر هم خورده است.
عملکرد درست و بدون نقص سیستم تعلیق و
جلوبندی خودرو، منوط به کارکرد صحیح تمام این قطعات در کنار یکدیگر است.
محل استقرار این قطعات در زاویه چرخها تاثیر مستقیم دارد.
5 زاویه برای چرخها در نظر گرفته می شود:
کمبر – کستر – کینگ پین – تواین – تواَوت
طراحان خودرو، برای دریافت ضربات شدید جاده، زاویه کَستر را کمی مثبت در نظر می گیرند.
زاویه کستر مثبت، در نرمتر شدن فرمان موثر است.
زاویه کینگ پین در شکل زیر نشان داده شده است:
خراب شدن هر کدام از قطعات جلوبندی، باعث بر هم خوردن حداقل یکی از این زاویه ها می شود و در نهایت یک یا ترکیبی از علائم زیر اتفاق خواهد افتاد:
– فرمان پذیری اتومبیل به سختی صورت می گیرد و یا با صدای زیاد همراه خواهد بود.
– خودرو در دست اندازها تکانها شدید می خورد و آسایش سرنشینان کمتر می شود.
– لاستیک ها بصورت غیر متعارف ساییده می شوند.
– قطعات جلوبندی زودتر از موعد فرسوده می شوند.